De gemeente Zaanstad was op zoek naar inspirerende concepten die hen helpen bij het verder inrichten van de Achtersluispolder. Ontwerp Veilige Omgeving daagt met de ontwerpwedstrijd ontwerpers ook uit om een veilig werk-woongebied te bedenken. De huidige situatie bestaat uit een bedrijventerrein met diverse type bedrijven, van de nautische sector tot de foodsector, maar ook bouw, distributie en dienstverlening. Enkele van deze bedrijven zitten in een hoge milieucategorie die niet passen in een gemengd gebied.
<quote_01>"Een risico is een kans dat zich een probleem voordoet met een bepaalde omvang van een gevolg" <quote_01><quote_author_01>- ontwerpteam Risico Rooskleurig<quote_author_01>
Bij het ontwerpen van een veilige omgeving worden risico’s vaak als iets negatiefs aangeduid. Een risico is een kans dat zich een probleem voordoet met een bepaalde omvang van een gevolg. Dit gevolg is echter vrijwel altijd negatief. Denk aan overstromingen bij extreem hoog water, overvallen op sociaal onveilige plekken, verkeersongelukken bij onduidelijke situaties en incidenten met gevaarlijke stoffen. Hiervoor zijn algemene veiligheidsmaatregelen afgesproken, maar in het algemeen worden deze regels bij het ontwerpen ervaren als een beperking. Zonder af te doen aan geldende veiligheidsnormen willen wij het idee van een risico anders benaderen. Wij draaien het om en zien kansen.
Risico’s kunnen namelijk ook iets positiefs inhouden. Rooskleurig Risico is een experimentele vorm van gebiedsontwikkeling die een positief risico draagt. Door enkel tijdelijke functies toe te laten kan de ontwikkeling versneld op gang gebracht worden. Snelle ontwikkeling is nodig omdat er grote druk op de woningmarkt is. Bovendien kan door het convenant Houthavens/NDSM pas vanaf 2029 woningbouw worden gerealiseerd in een groot deel van de Zaan IJ-oever. Dit betekent een verhoogde druk op de Achtersluispolder als woon- en werklocatie.
1. Permanente tijdelijkheid
Achtersluispolder is een test-locatie voor een nieuwe vorm van gebiedsontwikkeling. Door veel tijdelijke functies toe te laten kan de ontwikkeling versneld op gang gebracht worden. Tijdelijkheid maakt dat je kunt testen of een bepaalde functie op een plek wel of niet werkt. Tijdelijkheid geeft tijd om te wennen aan elkaar. Daarnaast zijn wetten voor (juridische) tijdelijkheid soepeler en kan sneller worden gebouwd. Door permanente verandering blijft tijdelijkheid de basis van verdere groei. Rooskleurig risico kan gezien worden als een stad met een versneld metabolisme.
2. Modulair en circulair bouwen
In de Achtersluispolder kan de eerste volledig modulaire wijk van Nederland verrijzen. Permanente tijdelijkheid biedt kansen voor een flexibele en circulaire vorm van bouwen, die bovendien snel kan reageren op een veranderende context. Modulaire units zijn eenvoudig faseerbaar, uitvoerbaar in alle schalen en snel te fabriceren en op te bouwen. Door de strategische locatie van de Achtersluispolder zou productie van de modulen units on-site kunnen plaatsvinden mede door reeds aanwezige maritieme bedrijven met aanvoer vanaf het water.
3. Zaanse mix 2.0
Wonen, lichte industrie en publieksfuncties bestaan naast elkaar. Deze moderne vorm van Zaans mengen vind niet alleen op gebiedsniveau plaats, maar met gepaste maatregelen, ook op kavelniveau. Dit hoeven niet alleen fysieke (veiligheids)ingrepen te zijn. Ook goede afspraken over overlast, zoals laden en lossen kunnen bijdragen. Niet alleen op functioneel niveau is er sprake van een gemengde wijk, ook een verscheidenheid van doelgroepen en leefstijlen bevordert een bijzondere vorm van samenleven.
4. Duidelijke structuur
Door de bestaande grid-structuur fijnmaziger te maken en deels te intensiveren kan wonen met werken worden ingepast. Dit grid kan gefaseerd per kavel worden ontwikkeld. De Sluispolderweg is de ruggengraat voor ontwikkeling met een OV-verbinding naar het centrum. Amsterdam is direct bereikbaar via een nieuwe veerpont, en brug voor openbaar vervoer en fietsen. Ontwikkeling van de oevers met een fijnmazig grid biedt kansen voor wonen en recreatie. Recreatie wordt gecombineerd met een beschermend oeverlint. Door deze structuur wordt de oever toegankelijk voor wandelaars en fietsers.
5. Heldere communicatie
Om een positief risico mogelijk te maken is een gerichte communicatiestrategie nodig. Potentiële doelgroepen die een positief risico kunnen veroorzaken moeten actief worden aangetrokken. De doelgroep bestaat uit doeners en makers die het interessant zouden vinden om hier te pionieren, experimenteren, wonen, werken en ondernemen. Ook binnen de Achtersluispolder is er communicatie over mogelijke veiligheidsrisico’s, zowel voor als tijdens de ontwikkeling. Het uitwisselen van kennis speelt een belangrijke rol, bijvoorbeeld door excursies en college tours langs verschillende bedrijven.
6. Veiligheid als ontwerpvariabele
Veiligheid is een essentieel onderdeel voor het slagen van de Zaanse Mix 2.0. Met de Meerlaagse veiligheidsbenadering wordt op drie niveaus veiligheid in het ontwerp verwerkt. In de laag van bebouwing wordt zowel ingezet op veiligheid van de module (micro) als van de omgeving (macro). Daarnaast speelt crisis- en voortdurende preventieve communicatie een belangrijke rol in het bevorderen van de veiligheid.
